Cavendish jako pierwowzór Avonlea

W wielu wypowiedziach można spotkać, że książkowe Avonlea to realna wioska Cavendish  w obrębie Lot 23 w Hrabstwie Queens na Wyspie Księcia Edwarda w Kanadzie. Założona w 1790 roku przez trzy rodziny, które wyemigrowały ze Szkocji – McNeillów, Clarków i Simpsonów. Miejscowe porzekadło cytowane przez Maud brzmiało „Od zarozumialstwa Simpsonów, pychy Macneillów i chełpliwości Clarków uchowaj nas, Panie” (W "Wymarzonym domu Ani": Boże, uchowaj nas przed zarozumialstwem Elliotów, dumą MacAllisterów i pychą Crawfordów).

Działka pra-pra-pradziadka Maud obejmująca dzisiejsze Jezioro Lśniących Wód (McNeil's Pond) i granica wykarczowanego terenu w Cavendish w 1809 roku (limit of cleared land)
wg The Founding of Cavendish, Prince Edward Island

Byli wśród nich 3xpradziadowie Maud: John Macneill (1750-1815) i Margaret Simpson (1759-1849). Ślad tej stosunkowo niedawnej pionierskiej przeszłości Wyspy można zauważyć w powieści Anne of Green Gables. Jest to zdanie następujące: Green Gables was built at the furthest edge of his cleared land and there it was to this day, barely visible from the main road along which all the other Avonlea houses were so sociably situated. Zielone Szczyty zbudowano na najdalszym krańcu wykarczowanej przez niego ziemi i stały tam do dziś, ledwo widoczne z głównej drogi, wzdłuż której towarzysko usadowiły się wszystkie inne domy Avonlea. To ojciec Mateusza i Maryli przybyły ze Szkocji gdzieś około 1810 roku wydzierał teren amerykańskiej przyrodzie pod europejskie uprawy. Według prequela Marilla of Green Gables autorstwa McCoy Sarah na PEI ok. 1790 roku przybyli dziadkowie Maryli i to oni zajmowali się karczunkiem. Z pracą postępowali od wybrzeża Zatoki św. Wawrzyńca w głąb Wyspy Księcia Edwarda. Wycinając potężne drzewa i karczując ich korzenie tworzyli cleared land czyli nowinę, względnie karczowisko. Mieszkając początkowo w prymitywnych tymczasowych szopach, na krańcu tej nowiny, pod lasem Hugon Cuthbert wybudował stałą siedzibę Green Gables, do której przybywa Anne Shirley w pierwszych dniach czerwca 1876 roku. Tłumacze z tym radzili sobie różnie wstawiając polanę, wykarczowany teren lub karczowisko.

Cavendish w 1890 roku

Mam silną potrzebę odtworzenia w formie graficznej „krainy z imaginacji LMM” jednak w dyskusji z Bernadetą Milewski przyznałem rację, że błędna jest próba wtłaczania „na siłę” powieściowych lokacji w realną geografię PEI. Sama Maud budowała książkową topologię składając ją z realnych i zupełnie wyimaginowanych elementów, ale najczęściej w dość dowolnym układzie (podobnie zresztą jak patchworkową techniką tworzyła też fabułę powieści). W autobiografii The Alpine Path Maud pisała, że spora część realnych miejsc z Cavendish znalazła swe miejsce w książkowym Avonlea (Aleja Zakochanych - Lover’s Lane, Las Duchów - Haunted Wood, Droga Nadbrzeżna - Shore Road, Most Starej Kłody - Old Log Bridge), ale niektóre pochodzą wyłącznie z jej wyobraźni (Biała Droga Rozkoszy - White Way of Delight, Szum Wierzb - Willowmere, Dolina Fiołków - Violet Vale, Fontanna Driad - Dryads Bubble). Z kolei w pamiętnikach (Selected Journals t. II) pisze, że Ścieżka Brzóz nie jest częścią krajobrazu Cavendish, ale wiele podobnych miejsc istnieje w różnych miejscach Ameryki. Ona sama została zainspirowana fotografią w magazynie Outing. Co ciekawe nazwy własnej w powieści nie otrzymuje most z kłody drzewnej (log bridge), chociaż w autobiografii „The Alpine Path” Maud pisze, że taki most istniał w Cavendish i miał nazwę własną nadaną przez Maud (Old Log Bridge - Most Starej Kłody). Zgodnie z opisem LMM: Tworzyło go pojedyncze, duże drzewo, które przewróciło się i leżało w poprzek potoku. Służył jako pomost dla pokoleń przede mną i został wydrążony jak muszla przez kroki setek przechodzących stóp. Ziemia wpadła w szczeliny, a paprocie i trawy ukorzeniły się i obficie go obrosły. Jego boki pokrywał aksamitny mech, a poniżej płynął głęboki, czysty, nakrapiany słońcem strumień.

Cavendish - miejscowość gdzie w domu dziadków L.M. Montgomery spędziła dzieciństwo i młodość (od śmierci matki w 1876 roku do zawarcia małżeństwa w 1911 roku): 1 – Staw Macneill’sów (dzisiejsze Jezioro Lśniących Wód), 2 – Dom Davida i Margaret Macneill (Zielone Szczyty), 3 – Dom Alexa Macneill dziadka i dom Maud, 4 – Kościół prezbiteriański, 5 – Aleja Zakochanych, 6 – Las Duchów, 7 – Dom Ludowy Cavendish, 8 – Staw Clarków, 9 – Plebania Baptystów (dom Nata Lockharta, przyjaciela Maud), 10 – Szkoła, 11 – Dom Amandy Macneill przyjaciółki Maud, 12 – Stary kościół baptystyczny, 13 – Dom Pensi Macneill przyjaciółki Maud, 14 – Dom Almy Macneill  przyjaciółki Maud.
W tle mapki fotomozaika sporządzona ze zdjęć lotniczych wykonanych w 1935 roku, a  więc około 20 lat po opuszczeniu Cavendish przez pisarkę. Na mapce zielonymi liniami zaznaczono także obszar lasów ok. 1890 roku. Po linkiem mapka w wersji powiększonej klik>

W przypadku Avonlea transplantowanym elementem jest z Jezioro Lśniących Wód zapożyczone z Park Corner, sprzed domu wujka Maud Johna Campbella. Próbującym odtworzyć geografię powieściowej wioski właśnie ono sprawia najwięcej kłopotów, gdyż nie za bardzo pasuje do innych obiektów. Maud opisuje je jako długi i kręty staw, przecięty w połowie długości przez most na drodze do Newbridge i dalej do Bright River. W dolnym końcu, pas wydm oddzielał je od zatoki św. Wawrzyńca. Wiadomo też, że było to jezioro przepływowe (łódką z Elaine). Kształt i charakter jeziora wskazuje, że jest to zbiornik powstały na skutek zamknięcia estuarium (lejkowatego ujścia rzeki) przez wał wydm (mierzeję). Wszystkie te informacje dość trudno pogodzić z południkowym biegiem strumienia pod Green Gables (który w realnym Cavendish tworzy podobny staw) oraz z drogą do White Sands (która biegnąc wzdłuż wybrzeża na wschód nie przecina Stawu Barrych).

Maud nie wydaje się jednak specjalnie precyzyjna w budowaniu topografii swoich wyimaginowanych lokacji i w opisach zdarzają się niekonsekwencje. Na przykład według rozdziału 18 Anne of Avonlea  odległość od Avonlea do Spencervale wynosi dziesięć mil, co kłóci się z tym, że Spencervale jest po drodze na stację kolejową Bright River do której jest 8 mil. Prawdziwsza wydaje się odległość sześciu mil od Spencervale do Avonlea podana w Chronicles of Avonlea (Ludzie ze Spencervale zwykli z żalem mówić, że w Spencervale nie ma majowników. Dziewczęta ze Spencervale, gdy chciały mieć majowniki, myślały, że muszą udać się dla nich na jałowe murawy w Avonlea, sześć mil dalej. Stara Lady Lloyd wiedziała lepiej. Podczas wielu długich samotnych wędrówek odkryła w głębi lasu niewielką polanę — południowe zbocze piaszczystego wzgórza w lesie pewnego mężczyzny z miasta —wiosną ozdobione było różem i bielą kwiatów majownika). 

W Internecie można znaleźć kilkanaście, mniej lub bardziej udanych prób prezentacji topografii książkowego Avonlea, gdzie jezioro Lśniących Wód jest różnie umieszczane.  W ostatnim polskim tłumaczeniu pani Anny Bańkowskiej na obwolucie również zamieszczono mapkę wzorowaną na tej z Anne of Green Gables Treasury. Z uwagi na to, że jest zbyt mocno wzorowana na realnym Cavendish, nie wszystko zgadza się z opisem książkowym. Np. nijak nie zgadza się to, że Mateusz z Anią jadąc ze stacji kolejowej Newbridge najpierw przejeżdża most na jeziorze, a potem podjeżdża na skrzyżowanie dróg przy kościele i cmentarzu. Za najbardziej udaną uważam wersję biskupa Paula Hendricksa, ale ona też ma swoje drobne nieścisłości. Dlatego poniżej zaproponowałem swoją wersję mapki Avonlea w miarę wierną powieściowym opisom.

Po linkiem mapka w wersji powiększonej klik>

GG – Zielone Szczyty (Green Gables)
LH – dom Rachel Lynde (Lynde’s Hollow)
DB – dom Barrych (Orchard Slope)
H – dom Jamesa A. Harrisona
HG – ogród Hester Gray
AH – Dom Ludowy (Avonlea Hall)
cm – kościół i cmentarz
sz - szkoła
1. Zagajnik Błogości, Zacisze Słowika (Idlewild)
2. Las Duchów (Haunted Wood)
3. Fontanna Driad (Dryads Bubble)
4. Most z kłody drzewa (log bridge)
5. Szum Wierzb (Willowmere)
6. Dolina Fiołków (Violet Vale)
7. Ścieżka Brzóz (Birch Path)
8. „Tylne” pastwiska Cuthbertów
9. Droga nadmorska (Shore Road)
10. Trójkątne poletko na skrzyżowaniu dróg, gdzie Miłośnicy Avonlea mieli zamiar zasadzić bodziszki (geranium)
11. Pole pana Williama Bella
12. Aleja Zakochanych (Lover’s Lane)
13. Brzezina pana Andrew Bella
14. Mostek „wiejski” (rustic bridge)
15. Wyspa Wiktorii (Victoria Island)
16. Pole pana Barry’ego