O herbie i lasach Wyspy Księcia Edwarda

Kiedyś zajmowaliśmy się prawdziwą heraldyką. A teraz mamy, jak mi mówią, Wiek Nietoperza. 

Na glinianych nogach - Terry Pratchett 

Nie wiem czy wiecie, że herb Wyspy Księcia Edwarda jest bardzo przyrodniczy i w dużej mierze botaniczny? Dwudzielna tarcza herbowa zawiera stare elementy historyczne. W górnym polu  herbowy złoty lew na czerwonym tle, z godła Edwarda Augusta Hanowerskiego (1767-1820) księcia Kentu, ojca królowej Wiktorii. To właśnie jemu Wyspa zawdzięcza swe imię. 

W dolnym polu cztery dęby na łące. Duży dąb to symbol starej matki Anglii, trzy młode to hrabstwa PEI. Kształt dębowych liści sugeruje, że jest to angielski dąb English Oak (Quercus robur) czyli nasz poczciwy dąb szypułkowy. Klejnotem herbowym jest modrosójka błękitna (ptasi symbol Wyspy) trzymająca w dziobie gałązkę dębu czerwonego, drzewnego emblematu PEI. Podporami tarczowymi są srebrne lisy, hodowane na futra w tym regionie. Lewy lis ma na szyi wieniec z kwiatów ziemniaka (istotnego gospodarczego filaru Wyspy). Prawy nosi obrożę z sieci rybackiej, gdyż rybołówstwo i pozyskiwanie owoców morza to również tradycyjne gałęzie wyspiarskiej gospodarki. Orderem herbowym jest ośmioramienna gwiazda rdzennych mieszkańców Mi'kmaq - symbol Słońca.

Postument herbu zdobią kwiatowe symbole krajów skąd przybywali osadnicy: róże (Anglia), lilie (Francja), osty lub ostrożenie (Szkocja) i koniczyny (Irlandia). Jest tam też dość paskudnie stylizowany  różowy  obuwik (Cypripedium acaule), kwiatowy symbol Wyspy od 1965 roku. Wcześniej (od 1947 roku) florystycznym emblematem był obuwik królewski (Cypripedium reginae), który jest jednak na PEI bardzo rzadki. Co ciekawe w żadnej powieści Maud, nie potkałem ani jednego, ani drugiego obuwika. Kwiat ten spotkamy za to w eseju Maud "Lasy w lecie" oraz powieści Sarah McCoy „Maryla z Zielonego Wzgórza”. Łacińskie motto herbowe „Parva sub ingenti” z wiersza Wergiliusza, co znaczy: „mały pod ochroną wielkich”.

Od 1987 roku drzewnym emblematem PEI jest dąb czerwony (Quercus rubra). Dąb nie jest dzisiaj częsty na Wyspie (zajmuje <0,1% powierzchni lasów). Podobno był niegdyś dużo częstszy, ale został wytępiony przez osadników z uwagi na cenne drewno. Obecnie jego występowanie ogranicza się do stosunkowo niewielkich, rozproszonych obszarów, w tym do rezerwatu (obszaru naturalnego)  Royalty Oaks w Charlottetown. Dąb czerwony jest często sadzony na terenach publicznych, a wielu prywatnych właścicieli lasów  również sadzi go dzisiaj na odpowiednich siedliskach. 

Prowincje kanadyjskie i ich drzewne emblematy

W składzie gatunkowym lasów na PEI przeważają obecnie klon czerwony, świerk biały, jodła balsamiczna, świerk czarny. Dlaczego więc nie wybrano tych częstszych gatunków na drzewny herb Wyspy? Pewnie dlatego, że przypadły one albo całej Kanadzie (klon czerwony) lub innym większym prowincjom tzn. Manitobie (świerk biały), Nowemu Brunszwikowi (jodła balsamiczna), Nowej Fundlandii (świerk czarny). Tak więc PEI postawiła na dęba, co wydaje się przede wszystkim nawiązaniem historycznym do wyspiarskiego godła.

Skład gatunkowy (wg masy) lasów PEI

Jak widać z powyższego wykresu lasy Wyspy Księcia Edwarda są znacznie bardziej zróżnicowane gatunkowo niż polskie, gdzie sosna zwyczajna zajmuje ponad 60% areału. Współczesna lesistość PEI jest sporo większa niż w Polsce i sięga ponad 45%, jednak lasy są młodsze (średnia około 60 lat) i znacznie mniej zasobne w drewno (około 120 m³/ha). Większość lasów to drzewostany wtórne lub porolne świerczyny ze świerkiem białym. Nie tak jednak niegdyś bywało.  Autorzy z początków XIX wieku opisywali PEI jako wyspę pokrytą lasami zdominowanymi przez gatunki cienioznośne takie jak: buk amerykański, klon cukrowy, brzoza żółta, choina kanadyjska i wejmutka. Pisali o masztach z sosny czerwonej o wysokości ponad 22 metrów i średnicy 60 centymetrów, które wycinano na Wyspie na potrzeby szkutnictwa. Inni wspominali choiny kanadyjskie o średnicy ponad metra i wysokości 27 metrów oraz brzozy żółte o średnicy prawie dwóch metrów, górujące nad lasem.  Szacuje się, że na początku XIX wieku lasy pokrywały około 95 procent tej prowincji, a średni wiek drzew wynosił setki lat. Według raportu Stanu Lasów Wyspy z 2002 r., obecnie spotkamy tu tylko 9 000 hektarów (mniej niż 2% całej PEI, 3,4% powierzchni lasów) naturalnych lasów akadyjskich z dominującymi cienioznośnymi drzewami liściastym, które rozproszone są w niewielkich płatach na całej Wyspie. 

Lasy Wyspy należą do tzw. ekoregionu lasów akadyjskich(The Acadian forest region), który obejmuje lasy liściaste i mieszane rosnące w umiarkowanym klimacie we wschodniej Kanadzie (Quebec i prowincje morskie: Nowa Szkocja, Nowy Brunszwik i PEI) i w północno-wschodnich Stanach Zjednoczonych. Powszechnie występują tu: świerk czerwony, jodła balsamiczna, brzoza żółta i klon cukrowy. Szeroko rozpowszechnione są także świerk czarny, brzoza papierowa i szara, dąb czerwony, wiąz amerykański, jesion czarny, buk amerykański, klon czerwony, topola osikowata i balsamiczna. 

Osiem regionów leśnych Kanady

Lasy akadyjskie są zbliżone do dwóch innych regionów leśnych  nad Atlantykiem: lasów Wielkich Jezior i Zatoki Świętego Wawrzyńca (znanych czytelnikom Maud z powieści „Błękitny Zamek” oraz tzw. lasów karolińskich. 

Lasy Wielkich Jezior i Zatoki Świętego Wawrzyńca są drugie pod względem zajmowanej powierzchni po tajdze. Jest to region przejściowy między borami iglastymi i lasami liściastymi. Charakterystyczne gatunki to wejmutka, sosna czerwona, choina kanadyjska i brzoza żółta. Występuje tu również klon cukrowy i czerwony, buk amerykański, dąb czerwony, lipa amerykańska i wiąz amerykański oraz wiele gatunków typowych dla lasów borealnych.

Region wschodnich lasów liściastych (tzw. karolińskich) położony pomiędzy jeziorami Huron  Ontario i Erie jest najbardziej uprzywilejowany klimatycznie. Pomimo niewielkich rozmiarów w regionie tym występuje największa różnorodność rodzimych gatunków drzew. Oprócz drzew liściastych spotykanych w regionie Wielkich Jezior rosną tu magnolie drzewiaste, tulipanowce, błotnie leśne, jesiony czterograniaste, sasafrasy lekarskie, orzechy czarne. Drzewa iglaste (wejmutka, modrzew amerykański, jałowiec wirginijski i choina kanadyjska) występują jedynie jako domieszka.

Zróżnicowanie dominujących gatunków drzew w Kanadzie

Inny charakter ma pięć pozostałych regionów leśnych (Forest Region) Kanady, które są właściwie typami leśnych krajobrazów (fizjocenoz). 

Największy obszar północnej i centralnej części Kanady zajmują lasy borealne(tajga), graniczące od północy z tundrą. Dominującymi gatunkami drzew są tutaj świerk biały i czarny, którym towarzyszą  ale inne gatunki iglaste (np. jodła balsamiczna, sosna Banksa i modrzew amerykański). W strefie południowej częstsze są brzozy i topola osikowa. 

Odmienne lasy występują na zachodzie kraju, gdzie Góry Nadbrzeżne opadają ku wybrzeżu Pacyfiku. Tu spotkamy najstarsze lasy w Kanadzie, których wiek przekracza 140 lat. Na zachodnim makrozboczu tych gór zobaczymy lasy wybrzeża – wilgotne lasy strefy umiarkowanej, budowane niemal wyłącznie przez drzewa iglaste, w tym osiągające gigantyczne rozmiary daglezję zieloną, świerk sitkajski, choinę zachodnią i żywotnik (tuja) olbrzymi. Są to najbardziej zasobne lasy w Kanadzie (powyżej 300 m³/ha, a nierzadko 600 m³/ha i więcej).

Dalej na wschód na płaskowyż Kolumbii Brytyjskiej występuje tzw. górski region leśny. Charakterystycznym drzewem tego regionu jest daglezja zielona w odmianie sinej. Towarzyszą jej sosna wydmowa i topola osikowata i świerk biały w chłodniejszych, zacienionych dolinach. W południowej części regionu pospolita jest sosna żółta, zaś w północnej świerk Engelmanna, jodła górska i brzoza papierowa. 

Jeszcze dalej na wschód w Górach Skalistych rozpościera się domena najwyżej położonych lasów subalpejskich. Charakterystyczne drzewa to świerk Engelmanna, jodła górska i sosna wydmowa, a gatunkami domieszkowymi są modrzew zachodni, sosna białokorowa i sosna giętka, a w pasmach wysuniętych bardziej na zachód występuje cyprysik nutkajski i choina górska. 

Teren dolin między Górami Skalistymi a centralnym płaskowyżem w Kolumbii Brytyjskiej zajmują tzw. lasy Kolumbii składające  się głównie z drzew iglastych. Charakterystyczne drzewa to żywotnik olbrzymi i choina zachodnia. Szeroko rozpowszechniona jest daglezja sina, a w części południowej występuje sosna wejmutka, modrzew zachodni, jodła olbrzymia i cis krótkolistny. 

Źródła Canada’s Forest Inventory 2001Katja Power and Mark Gillis Natural Resources Canada • Canadian Forest Service Pacific Forestry Centre • Victoria, British Columbia Information Report • BC-X-408 

Prince Edward Island, Agriculture and Forestry, State of the forest report 2010